یکی از خصلت های بسیار زشت و ناپسند که در زندگی گریبان انسان را گرفته و او را به ذلّت و خواری می کشاند، عصبانیّت نابجا است.

عصبانیّت یکی از بیماری های بسیار خطرناک روحی است، که هرچه سریعتر باید نسبت به ریشه کنی آن اقدام نمود. خطر آن تا حدّی است که مهمّترین سرمایه ی، حیات دنیوی  و اخروی یک مؤمن را در لبه ی پرتگاه هلاکت قرار داده و به شدّت آن را در معرض نابودی قرار می دهد.

آن سرمایه ی گران سنگ چیزی نیست جزء ایمان. ایمانی که سرچشمه ی تمام خوبی ها و زیبایی هاست، ایمانی که تمام انبیاء الهی از حضرت آدم (ع) گرفته تا حضرت خاتم (صلی اله، علیه و آله) همگی ما را به آن دعوت نموده و حفظ آن را از ما خواهانند.

پیامبر عزیز اسلام در بیانی شیوا و دلنشین در این باره می فرماید:

(الغضب یفسد الایمان کما یفسد الخل العسل)¹. خشم ایمان را تباه می کند همچنانکه سرکه عسل را تباه و فاسد می سازد.

این بیان زیبا از سرور عالم، بیانگر این مطلب که: غضب طعم شیرین ایمان را از بین برده و ذائقه ی روحمان را تلخ می نماید به گونه ای که در اثر آن نمی توانیم شیرینی لذّت بخش ایمان را با جان و دل احساس نماییم. همانطور که سرکه طعم شیرین عسل را از بین برده و مانع از احساس شیرینی آن می شود. بنابراین غضب موجب تباهی ایمان می شود و در اثر آن نه تنها انسان مرتکب گناه کبیره می شود بلکه گاه به مقدسات دین و انبیاء الهی و کتاب گرانسنگ قرآن بلکه بالاتر به ساحت مقدس پروردگار نیز جسارت می کند.

عصبانیّت بزرگترین مانع بر سر راه آدمی است که او را از قلّه های بلند انسانیّت به زیر کشیده و او را در ردیف حیوانات بلکه در مقامی پست تر از حیوانات قرار می دهد.

امیر بیان علی ابن ابی طالب (علیه السلام) در این باره به زیبایی می فرماید: (اعدی عدو للمرء غضبه و شهوته، فمن ملکهما علت درجته و بلغ غایته)²؛ سخت ترین دشمن آدمی خشم و شهوت اوست، هر کس بتواند بر آن دو تسلّط یافته و آنها را مهار نماید، درجه اش بلند و به آخرین درجه ی کمال می رسد.

موعظه ای سرنوشت ساز

امام صادق (علیه السلام) می فرماید: شنیدم پدرم می فرمود: مرد بیابان نشینی خدمت رسول خدا (صلی الله علیه و آله) آمد و عرض کرد: من در بیابان زندگی می کنم به من سخنی بیاموز که الفاظ آن اندک و معانی آن بسیار باشد. حضرت فرمود: تو را امر می کنم که خشمگین نشوی. آن مرد بیابانی سوال خود را تا سه مرتبه تکرار کرد (و حضرت در هر مرتبه همان جواب را دادند) سپس آن مرد به نفس خود رجوع کرد و به خود گفت: از این پس چیزی نمی پرسم زیرا رسول خدا (صلی الله علیه و آله) امر نمی کند مرا، مگر به خیر. سپس امام صادق (علیه السلام) می فرماید: پدرم می فرمود: چه چیزی از غضب کردن بدتر است؟ زیرا شخص غضب می کند و در نتیجه کسی را که خداوند آن را محترم دانسته می کشد و یا در آن حال، به زن شوهر دار نسبت ناروا می دهد.³

عصبانیت قویترین حربه ی شیطان

قویترین حربه ی شیطان که با آن می تواند آدمی را به چاه تاریک گمراهی کشانده و نور ایمان را در وجودش خاموش نماید، عصبانیّت نابجا است. مولای متّقیان امیرالمومنین (علیه السلام) در بیانی دلربا و روشنی بخش در این باره می فرماید: (لیس لإبلیس وهق اعظم من الغضب و النساء)⁴ ؛ برای شیطان سپاهی قویتر از زنان فاسد و غضب نیست.

بنابراین به هنگام بروز عصبانیّت باید کاملاً بر اعصاب خود مسلّط بوده و با تدبیر و اندیشه و با هوشیاری لازم، این آتش فاجعه آفرین را مهار نموده و به این وسیله شیطان را خلع سلاح نماییم تا این دشمن قسم خورده ی آدمی نتواند ما را از جادّه ی انسانیّت خارج و در مسیر حیوانیّت قرار دهد.

 

نصیحتی به شخص عصبانی

به هنگام خشم در اثر بالا رفتن فشار خون، به مغز انسان فشار قابل ملاحظه ای وارد می شود به گونه ای که در آن لحظه، چراغ عقل آدمی خاموش و قدرت هرگونه فکر و اندیشه ای از او سلب می شود.

امیر بیان علی بن ابی طالب (علیه السلام) در بیانی زیبا در این باره می فرماید: (الغضب یفسد الالباب و یبعد من الصواب) ⁵ ؛ خشم، عقل آدمی را فاسد نموده و او را از کار صحیح دور می سازد.

نکته ی قابل توجّه در این زمینه این است که: در این حالت جنون آمیز انسان باید از هرگونه تصمیم و اقدامی جدّاً پرهیز نماید، زیرا وقتی موتور عقل از کار بیفتد، تصمیمات آدمی و کارهای انجام شده از طرف او، یقینا غیر عاقلانه و خارج از مدار انسانیّت می باشد و لذا شاهدیم که بسیاری از تصمیمات خطرناک و جنایات دلخراش در همان لحظه ی خطر آفرین انجام گرفته و فاجعه ای ننگین و جبران ناپذیری از خود به جای گذاشته است.

نتیجه ی چنین تصمیمات فاجعه باری، جزء پشیمانی و غرق شدن در دریای تاریک غم و اندوه، چیز دیگری نمی باشد.

مولای متقیان علی (علیه السلام) در بیان دلربای خویش در این باره می فرماید: (ایاک و الغضب فاوله جنون و آخره ندم)⁶. از خشم بپرهیز که آغازش دیوانگی و پایانش پشیمانی است. شایسته است که در این زمینه با گوش دل به سخن حیات بخش امیر بیان توجّه نموده و با تکیه و توکّل بر قدرت بی انتهای الهی به جنگ این خصلت زشت حیوانی رفته و آتش خطر آفرین آن را خاموش نماییم تا بدین وسیله توانسته باشیم در زندگی، همواره خود را از تصمیمات خطرناک و اقدامات شیطانی ایمن ساخته باشیم.

 

---

1- وسائل الشیعه، کتاب جهاد النفس، حدیث 521

2- غرر الحکم، ص302، حدیث 6868

3- وسائل الشیعه، کتاب جهاد النفس، حدیث 526

4- غررالحکم، ص 302، حدیث 6873

5- همان، ص66، حدیث 862

6- همان، ص 303، حدیث 6898

 

ادامه مطلب

---