پاسخ :

 فقدان اعمال ولی ‎فقیه در جامعه به دو صورت زیر قابل تصور است:

1. اصلاً در میان افراد جامعه فقیه نباشد، که عهده دار ولایت شود. که این فرض در مسأله ما جریان ندارد.



2. فقیه باشد،  ولی بسط‎ید نداشته باشد یعنی به واسطه سلطه‎ی ستمگران و ظالمین دست فقیه باز نباشد. در چنین شرایطی ولایت فقیه ثابت است، اما بدلیل وجود مانع و فراهم نبودن شرایط، امکان اعمال آن وجود نداشته است و این امر ضرری به ولایت فقیه نمی زند، چه اینکه ولی فقیه مشروعیت خود را از ناحیه خداوند می گیرد و تحقق عینی آن وابسته به وجود شرایط و انتخاب مردم است و اگر شرایط فراهم نباشد یا مردم به ولایت او اتفاق نکنند و زمینه تحقق آن را فراهم نکنند ولایت فقیه از بین نمی رود و مشروعیت خود را از دست نمی دهد بلکه تنها تحقق پیدا نمی کند و هر زمان که این موانع از بین رفته و شرایط لازم فراهم گردد و مقبولیت مردمی ایجاد شود ولایت فقیه عینیت پیدا می کند. وضع جامعه اسلامی از زمان معصومین تا حال نوعاًَ این گونه بوده است که فقهای بزرگی در هر عصری بوده‎اند ولی دستشان باز نبوده است، تا اعمال ولایت بکنند، و عمده علت باز نبودن دست فقهاء در طول تاریخ هم آماده نبودن جامعه و ناآگاهی ملت مسلمان بوده است.

که این فرض بعد از غیبت امام زمان تا قبل از انقلاب اسلامی متصور است که با همة محدودیت ها و موانع اجرایی برای فقهاء، مسلمانان به خصوص شیعه در طول تاریخ، بوسیله‎ی تقلید با مراجع و فقهاء هر عصری مرتبط بوده‎اند و در حد امکان به اعمال ولایت از سوی آنان کمک کرده‎اند و در عین حال فقهاء هم هرگاه اساس اسلام را در خطر دیده‎اند در صحنه حاضر شده و حتی در موارد لزوم، حکم جهاد نیز صادر کرده‎اند، نمونه بارز این اقدامات تحریم توتون و تنباکو توسط میرزای شیرازی و قیام امام امت در قبال لایحة ننگین انجمن‎های ایالتی و ولایتی (مصونیّت قضائی اتباع امریکا در ایران) بود که به سرنگونی سلطنت پهلوی و استقرار نظام جمهوری اسلامی انجامید.

بنابراین‎، در همة زمان‎ها از جمله زمان شاهنشاهی فقیه جامع‎الشرائط وجود داشته است. ولی تا پیروزی انقلاب اسلامی دست فقهاء باز نبوده است و به طور مشخص قبل از قیام 15 خرداد 42 که رهبری امت به وسیله امام امت بود و بلکه کمی قبل از آن مرجعیت و زعامت شیعه به عهده‎ی مراجع معظم شیعه بود که از بزرگ‎ترین آنها می‎توان آیت‎الله العظمی بروجردی(ره) را نام برد و قبل از ایشان فقهای دیگر، هر کدام در زمان خود به قدر وسعشان از اسلام و احکام اسلامی دفاع کرده‎، و زحمت‎های فراوانی را متحمل شده‎اند.

معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر:

1. ولایت فقیه ولایت فقاهت و عدالت، آیت‎الله جوادی آملی، مؤسسه اسراء، 1378.

2. شئون و اختیارات ولی فقیه، امام خمینی (ره)، موسسه تنظیم ونشر آثار امام خمینی(ره) 1374.

3. فقه سیاسی، عباسعلی عمید زنجانی، تهران، انتشارات امیر کبیر، 1377، ج2.